Succes voor Nederland binnen de EU?
Afgelopen week is met veel moeite een akkoord bereikt tussen de 27 regeringsleiders van de EU over een speciaal herstelfonds als maatregel tegen de gevolgen van corona. Een dergelijke overeenstemming op zo’n complex onderwerp kan niet anders gezien worden dan een succes. Het bereiken van een dergelijk akkoord duurt mede zo lang omdat er altijd discussie is over wie netto ontvangt en wie netto betaalt. Een dergelijke discussie is onvermijdelijk in een samenwerkingsverband.
Al jaren doe ik advieswerk in samenwerkingsverbanden. Samenwerkingen fascineren me door de onvoorspelbaarheid, de dynamiek, de belangen, maar bovenal vanwege het resultaat: ik ben ervan overtuigd dat we er als maatschappij beter van worden door samen te werken. Het doel van de samenwerking kan groots en meeslepend zijn (zoals de EU) maar kan ook bescheiden zijn bijvoorbeeld het bereiken van kostenreductie. De energie is echter in de basis positief: door samen te werken worden we er gezamenlijk beter van. Oók als dat pijn doet doordat de eigen werkwijze moet veranderen of doordat er autonomie wordt opgegeven.
Maar deelt iedere deelnemer dat enthousiasme? De uitkomst van het EU-akkoord doet vermoeden dat dat zo is, in ieder geval verdedigen de regeringsleiders hun resultaat en hun succes. Thuis wacht onze minister-president echter een pittige discussie. Partijen zullen kritische vragen stellen met als boodschap waarom er niet nóg meer resultaat is binnengehaald voor Nederland. Het resultaat voor het totaal (de EU) is tenslotte lastig terug te vertalen naar resultaat voor Nederland. En het succes van het ene EU-land is mogelijk de last voor Nederland als de belangen niet helemaal samenvallen.
Succes voor personen en organisaties in samenwerkingsverbanden
Deze discussie komt me bekend voor. Want in de samenwerkingsverbanden waarin ik werk of heb gewerkt zijn deze vragen bijna dagelijks aan de orde. Als een organisatie deelneemt in een samenwerkingsverband waarin werkprocessen, informatie en informatiesystemen tussen organisaties worden verbonden of zelf overgedragen, is de eigen organisatie dan netto-ontvanger (baten) of nettobetaler (lasten)? Hoe wordt dat bepaald, financiële criteria zijn veelal belangrijk maar niet zaligmakend en zelden objectief. En wie bepaalt of de organisatie nettobetaler of ontvanger is? De directeur of bestuurder? De professional op de werkvloer? Het management? De klant? De boekhouder?
Binnen de deelnemende organisaties worden vaak kritische opmerkingen gemaakt ondanks het aantrekkelijke vergezicht. Bijvoorbeeld “de kwaliteit van onze informatie en gegevens is heel goed maar van de andere deelnemers niet”, of “wij hebben alleen maar extra kosten en meer werk door het delen van onze informatie maar profiteren nauwelijks”. Ook over het verlies aan autonomie wordt vaak geklaagd: de samenwerking stelt eisen aan werkprocessen, informatiekwaliteit en technologie. Zowel medewerkers die met IT-taken zijn belast als medewerkers werkzaam in het primaire proces (“de business”) tonen zich kritisch.
Succes is subjectief
In de praktijk struikelen we over de samenwerkingsverbanden waarin publieke en/of private organisaties werkprocessen, informatie en informatiesystemen op elkaar aanpassen, overdragen en verbinden. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de basisregistraties, de omgevingsdiensten, de vreemdelingenketen, de overstapservice van bank, telecom- of energiedienstverlener, het landelijk schakelpunt van zorgaanbieders, Suwinet, Inspectieview, etc. In veel gevallen vormt het samenwerkingsverband zelfs een entiteit op zich met een eigen organisatie voor uitvoering van domein specifieke taken en voor het beheer en doorontwikkeling van gemeenschappelijke voorzieningen.
Ik durf de stelling aan dat samenwerken loont! Ik denk echter ook dat zo’n oordeel afhangt van de criteria waarop je de samenwerking beoordeeld en dat het afhangt wie het oordeel geeft. Een oordeel over het succes van het samenwerkingsverband is daarmee subjectief, net zoals een oordeel over de EU.
Doe mee!
Deelt u mijn enthousiasme over samenwerkingsverbanden? Of juist niet? Graag nodig ik u uit om uw mening te delen over de samenwerkingsverbanden waarin uzelf betrokken bent of uw organisatie betrokken is. In bijgaande enquête stel ik enkele vragen die ongeveer vijf minuten kosten om te beantwoorden. Later dit jaar zal ik opnieuw in een blog aandacht besteden aan de resultaten.