Plak een rode stip op je voorhoofd wanneer je niet op de foto wil. Soms hoor je dingen in het nieuws waar je spontaan rode vlekken van in je nek krijgt. Wat zorgt bij mij voor die rode vlekken? Ik erger mij (om in de kleuren te blijven) groen en geel aan de vele berichten die ik voorbij zie komen met de tekst ‘dit moet van de AVG’. En ook omdat het rondlopen op een evenement met een rode stip op je hoofd om je privacy te beschermen echt de wereld op zijn kop is.
Privacy en fotografie: een lastige combinatie?
Op zich leuk bedacht die rode stip, ware het niet dat ik geen zin zou hebben om de hele dag met een rode stip op mijn hoofd rond te lopen. Hoe zit dat dan, mag je zomaar van iedereen foto’s maken en publiceren: met of zonder stip? De laatste tijd krijg ik steeds vaker vragen over privacy en het maken of gebruiken van foto’s. Of over toestemmingsformulieren en bijbehorende complexe procedures voor bijeenkomsten: of die wel voldoen aan de AVG? Daarom in deze blog wat ‘basics’ over fotografie en privacy. Alvast een spoiler: met een beetje boerenverstand kom je een heel eind.
Wanneer persoonsgegevens?
Laat ik één ding voorop stellen: in de AVG staat niks over rode stippen. Er staat wel een heleboel in over de verwerking van persoonsgegevens. Wanneer een gegeven herleidbaar is naar een persoon, is het een persoonsgegeven. Kun je een persoon aan de hand van de foto identificeren, dan is het een persoonsgegeven. Wat gefotografeerd wordt is dus belangrijk. Een portretfoto van een persoon is vrij eenvoudig aan een persoon te koppelen. Op een foto van een feestend publiek zijn personen veel moeilijker te herkennen en veel minder snel een persoonsgegeven.
Tenzij je gebruik maakt van speciale technieken om te identificeren, zoals bij voetbalwedstrijden gebeurt. Daarbij wordt gebruik gemaakt van biometrische kenmerken in gezichten die gekoppeld worden aan personen: dan ben je bijzondere persoonsgegevens aan het verwerken. De inhoud van de foto en waarvoor je de foto gaat gebruiken is bepalend of je iets met de AVG moet.
Wanneer je die foto’s waarop mensen herkenbaar zijn gaat gebruiken (en daarmee persoonsgegevens gaat verwerken) heb je een grondslag nodig. Kies je voor toestemming: dan moet je wel kunnen aantonen dat die toestemming is gegeven. Door een opt-out aan te bieden in de vorm van een rode stip leg je niet de toestemming van de overige bezoekers vast, dus daarmee ben je er niet.
Moet je dan duizenden toestemmingsformulieren regelen?
Nee. Want er zijn nog wel meer grondslagen dan alleen toestemming. Maak je als fotograaf een foto in opdracht van die persoon? Dan biedt de grondslag in de overeenkomst uitkomst. Denk er dan wel even over na of de opname ervan in een beeldbank of portfolio daar ook in opgenomen is. Bij een besloten evenement kun je erover nadenken het in de voorwaarden op te nemen dat er foto’s worden gemaakt van bezoekers door daarvoor ingehuurde fotografen. En dat die foto’s worden gebruikt voor promotionele doeleinden van het event. Maak je foto’s in het kader van een nieuwsbericht en draagt de foto daar aan bij, dan is er waarschijnlijk sprake van een gerechtvaardigd belang of een uitzondering voor journalistieke of artistieke doeleinden voor (een deel van) de verplichtingen uit de AVG.
Verder ben ik vooral voor een praktische aanpak: denk als fotograaf (en organisatie die zo’n fotograaf de opdracht geeft om foto’s te maken op een evenement) na over wat je op de foto zet. Poseren mensen leuk voor je camera en heb je een shirt aan met ‘Evenement X fotograaf’, dan is het wel duidelijk wat je aan het doen bent. Wanneer je als een groepsfoto maakt, roep dan vooral bij het maken even erbij dat het voor de website is. Iedereen die er niet op wil kan dan ervoor zorgen dat hij of zij er niet op staat. Voorkomt een hoop gedoe.
Portretrecht
Maar het gebruik van foto’s wordt ook gereguleerd door intellectueel eigendomsrechten, waaronder regels rondom portretrecht. Daar zit een stukje van het privacyrecht in opgenomen. De publicatie van een foto kan onrechtmatig zijn wanneer er een redelijk (zwaarwegend) belang is dat zich tegen de publicatie ervan verzet. De mate van inbreuk op de persoonlijke levenssfeer en of de afbeelding op commerciële wijze wordt gebruikt speelt dan een rol. Staat er bijvoorbeeld een zoenend stel op de foto die gebruikt wordt in een reclame: dan moet je als fotograaf even goed nadenken of dat wel een goed idee is zonder dat ze ervan af weten.
Moraal van het verhaal
Het is aan de fotograaf om de inschatting te maken of zijn foto’s inbreuk maken op de privacy. Wil je het een beetje praktisch houden blijft het een risico inschatting: niet alleen bij het maken van de foto’s, maar ook bij de wijze van publicatie. Bij twijfel: niet doen of zorgen dat je grondslag in orde is. Maar leg die verplichting niet neer bij de bezoekers.