Er is een voorlopig akkoord bereikt over de Datagovernanceverordening (dit moet nog worden goedgekeurd door de Europese Raad). Deze verordening vloeit voort uit de Europese datastrategie en heeft tot doel datadeling in de EU makkelijker, veiliger en betrouwbaarder te maken. Dit moet ertoe leiden dat maatschappelijke opgaven beter worden aangepakt. Bovendien leidt datadeling ook tot een stimulering van economische groei.
Het vertrekpunt is om Europese dataruimtes (data spaces) te realiseren, denk daarbij aan domeinen zoals gezondheidszorg, energie, mobiliteit en de publieke sector. Een belangrijk uitgangspunt hierbij is dat gebruikers in controle blijven van hun data (datasoevereiniteit). Een eenduidige data governance, architectuur, infrastructuur, beveiliging en privacy by design zijn cruciaal om interoperabiliteit te stimuleren. Tussen systemen, domeinen en landen. Dit vraagt Europese regie- en coördinatie, maar ook voldoende besef van het belang en de waarde van datadelen en interoperabiliteit.
Het realiseren van Europese dataruimtes speelt een belangrijke rol bij de ambitie om data op een veilige en verantwoorde manier beter te delen in Europa. Een dataruimte is een platform waarin toegang, management en gebruik van data FAIR (vindbaar, toegankelijk, ineroperabel en herbruikbaar) is georganiseerd. Het is een federatief data-ecosysteem binnen een bepaald toepassingsdomein en op basis van gedeeld beleid en regels. Hier ligt een kans voor Nederland en voor de nieuwe staatssecretaris van Digitalisering. Wij stellen dan ook een drietal acties voor om Europese datadeling vanuit de Nederlandse overheid te bevorderen en moedigen de Staatssecretaris aan hier een speerpunt van te maken.
Actie 1: Maak een maatschappelijke kosten-batenanalyse voor data governance
Urgentie duidelijk maken kan bij uitstek door een goede kosten-batenanalyse. Het legt bloot welke baten bereikt kunnen worden en daarmee ook of maatschappelijke problemen aan te pakken zijn. Een maatschappelijke kosten-batenanalyse onderzoekt de economische waarde van datadeling met als doel om bewustwording te creëren.
Actie 2: Schuw wetgeving niet als het moet
Als het niet vanzelf gaat dan is sturing nodig, zoals met standaarden in de zorg. De koepelorganisaties vragen VWS regie te nemen, hiervoor komt een wet voor gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz). Onze stelling is dat maatschappelijke problemen alleen in gezamenlijkheid kunnen worden aangepakt en daar zijn organisatieoverstijgende doelstellingen voor nodig die nu urgentie missen.
Actie 3: Start met een aantal kleine use cases aan de hand van high value datasets
Als we bij de zorg blijven dan is het stimuleren van een initiatief als TEHDAS (Towards the European Health Data Space) een mooi initiatief. Dit project is bezig met het ontwikkelen van Europese principes voor het inzetten van gezondheidsdata, vanuit Nederland is Nictiz betrokken. Use cases zijn hierbij nodig om gemeenschappelijke datasets te kunnen definiëren. Resultaten uit use cases geven vervolgens inzicht in het belang en de waarde van datadelen en interoperabiliteit.
Wilt u meer weten over dit onderwerp? Neem dan contact op met Douwe Horst of Christian Verhagen.