In een gesprek met een schoolleider kwam de ambitie van de school ter sprake. ‘We willen gepersonaliseerd leren gaan vormgeven’. Mijn vraag: ‘ Hoe ziet dat eruit voor de leerling als het helemaal gelukt is? ‘Nou dan valt er wat te kiezen en kan iedereen zijn eigen talenten ontwikkelen? Ik weer: ‘Wat kan die leerling dan wat nu nog niet kan? Tussendoor was de pen al wel een keer op de tafel gegooid met de verzuchting ‘Wat een lastige vragen’. Pas langzaam kwamen we bij een meer ingekleurd beeld van dat vage idee van gepersonaliseerd leren. En dat was dan nog alleen zijn beeld maar wat denkt zijn lerarenteam?
Zo concreet en tastbaar mogelijk
De vraag ‘en als het dan helemaal gelukt is…?’ zou vaker gesteld moeten worden. Het gaat er daarbij niet om een dichtgetimmerde bouwtekening op te leveren van het nieuwe huis maar om de houtskoolschetsen van het huis waarin jij graag wilt leven. Moet daar een kookeiland in of een stoomoven, vier kinderkamers of een studio om muziek te kunnen maken? Zo’n schets zou je ook de ‘richtinggevende visie’ kunnen noemen waar zo vaak om gevraagd wordt.
Dit gaat verder dan enkel ‘te beginnen met het einde voor ogen’ zoals onder meer Stephen Covey het formuleert. Het maakt het einddoel tastbaar en het dwingt betrokkenen verder te denken dan vage vergezichten en algemene doelstellingen. Zo komt er focus. Wat willen we nu echt bereiken?
Fantaseren en inspireren
Deze vraag leidt dus tot fantaseren. Nadenken over een tastbare eindsituatie houdt ons namelijk ook nog even weg van alle belemmeringen op de weg naar dit einddoel. Het maakt dat we alle mogelijkheden zien. Die belemmeringen komen later wel als we weten waar we naartoe willen.
Deze werkwijze leidt bovendien tot inspirerende resultaten. De genoemde schets van de woning vormt een veel betere basis om enthousiast mee verder te gaan dan de technische specificaties die anders waren opgesteld.
Kruisbestuiving
De vraag stellen aan een ander, betekent hem ook samen beantwoorden. Het is juist in de kruisbestuiving tussen ideeën dat de beste inzichten ontstaan. Als je deze vraag stelt, hoef je daarom niet meteen genoegen te nemen met het eerste antwoord zoals blijkt uit het gesprek met de schoolleider. Doorvragen is nodig net als brainstormen met anderen. De antwoorden voor iedereen zichtbaar vastleggen op een flipover of een whiteboard helpt ook. We zien waar we samen heen willen.
Altijd en overal
En wat als het helemaal gelukt is … ? Stel deze vraag dus altijd. Bij het begin van een project, bij het voorbereiden van een workshop of een les, of bij het formuleren van goede voornemens tijdens de jaarwisseling. Het is dé vraag die helpt.