Voor organisaties met veel data is het interessant om deze zo breed mogelijk in te zetten. Bijvoorbeeld om behoeften of gedragspatronen van klanten in kaart te brengen, of om frauderisico’s te analyseren. Hoe beter de data en hoe geavanceerder de techniek, hoe groter de mogelijkheden. Maar ook hoe groter de impact als er onverhoopt iets mis gaat. Bijvoorbeeld omdat de gebruikte data achteraf toch geen compleet beeld geeft, of tot discriminerende uitkomsten leidt.
Ethische risico’s
Projecten waarbij op basis van data conclusies worden getrokken over personen kennen hierdoor een breder risicoprofiel dan “klassieke” ICT- en dataprojecten. Naast risico’s op het gebied van projectbeheersing, informatiebeveiliging en compliance, spelen inmiddels ook ethische afwegingen een rol. Dit kan ertoe leiden dat een datatoepassing die technisch mogelijk is, wettelijk mag en een positieve business case heeft, toch zeer kritisch bekeken wordt. Bijvoorbeeld omdat onvoldoende duidelijk is wat de gevolgen voor verschillende groepen betrokkenen zijn, of omdat het doel dat ermee beoogd wordt door het publiek mogelijk niet geaccepteerd wordt. Of sterker nog: door de eigen organisatie. En is op ethisch gebied de geest eenmaal uit de fles, dan is deze lastig te bezweren.
DEDA
Om te voorkomen dat initiatieven achteraf op ethische bezwaren stuiten, is het van belang hier tijdig bij stil te staan. Een goede manier om dit te doen is door gebruik te maken van de workshopmethodiek DEDA, kort voor “De Ethische Data Assistent”. Hierbij wordt in een sessie van ongeveer een halve dag samen met alle betrokken disciplines systematisch in kaart gebracht welke ethische vragen zich in het project voordoen en hoe de organisatie daarmee wil omgaan.
Het resultaat van de DEDA is in eerste instantie dat je voor een bepaald casus een ethisch kompas opstelt, waarin je vastlegt wat je als organisatie wel of niet ethisch vindt. Behalve voor de toepassing op een specifiek project, kan DEDA ook worden ingezet als standaard werkwijze bij de ontwikkeling van producten of diensten waarbij data verwerkt worden. Medewerkers raken er op deze manier in getraind om nieuwe projecten vanaf het begin ook een ethische bril te bekijken.
DEDA-poster
DEDA is gebaseerd op een wetenschappelijke methode die is ontwikkeld door de Utrecht Data School(UDS), onderdeel van de Universiteit van Utrecht, en wordt al enige jaren succesvol toegepast bij gemeenten en andere (semi-)publieke instellingen. VKA beschikt als licentiehouder over een aantal gecertificeerde DEDA-trainers, die door UDS zijn opgeleid om bij deze workshops als facilitator op te treden.
Meer informatie over DEDA:
Bekijk voor meer informatie over digital ethics ook:
- Persbericht: “VKA geeft grip op digitale ethiek”
- Blog: “Bezint eer gij begint”
- Privacy podcast #19: “Ethisch verantwoord datagebruik”
Meer weten over de mogelijkheden voor uw organisatie? Neem dan contact op met Dorus-Jan ten Boom.